Month: October 2022

Պարապմունք 18.
Թեմա՝  Բազմանդամներ

Սահմանում: Միանդամների գումարն անվանում են բազմանդամ:

Այն միանդամները, որոնցից բաղկացած է բազմանդամը, կոչվում են բազմանդամի անդամներ:
Օրինակ՝ 4x² – 5xy + 3x – 1 բազմանդամի անդամներն են 4x²; – 5xy;  3x և 1 միանդամները:

Եթե բազմանդամը բաղկացած է երկու անդամից, ապա այդ բազմանդամն անվանում են երկանդամ, եթե երեք անդամից՝ եռանդամ: Միանդամը համարում են մեկ անդամից բաղկացած բազմանդամ:

5a²b + 2 + 4ab² – 3a²b – 7 բազմանդամի մեջ 5a²b և – 3a²b անդամները նման գումարելիներ են, քանի որ նրանք ունեն միևնույն տառային մասեր: Նման գումարելիներ են նաև 2-ը և -7-ը, որոնք չունեն տառային մասեր: Բազմանդամի մեջ նման միանդամները անվանում են բազմանդամի նման անդամներ, իսկ բազմանդամի մեջ նման անդամների միացումը՝ բազմանդամի նման անդամների միացում:

Օրինակ՝
5a²b + 2 + 4ab² – 3a²b – 7 բազմանդամի մեջ կատարենք նման անդամների միացում:

5a²b + 2 + 4ab² – 3a²b – 7= (5a²b – 3a²b) + 4ab² + (2 – 7) =

= 2a²b + 4ab² – 5:

2a²b + 4ab² – 5 բազմանդամի յուրաքանչյուր անդամ կատարյալ տեսքի միանդամ է, և այդ բազմանդամի մեջ չկան նման անդամներ: Այդպիսի բազմանդամներն անվանում են կատարյալ տեսքի բազմանդամներ:

Ցանկացած բազմանդամ կարելի է բերել կատարյալ տեսքի: Դրա համար անհրաժեշտ է նրա յուրաքանչյուր անդամ դարձնել կատարյալ տեսքի և կատարել նման անդամների միացում:

8xy + 6x²y³ – 9 կատարյալ տեսքի բազմանդամի անդամներն են երկրորդ, հինգերորդ և զրոյական աստիճանի միանդամներ: Այդ աստիճաններից ամենամեծն անվանում են բազմանդամի աստիճան:
Օրինակ՝ 8xy + 6x²y³ – 9 բազմանդամը հինգերորդ աստիճանի բազմանդամ է:

Կատարյալ տեսքի բազմանդամի աստիճան են անվանում նրա բաղադրիչ միանդամներից ամենամեծի աստիճանը:

Առաջաջադրանքներ:
1.Ի՞նչ է բազմանդամը, բերեք մի քանի օրինակներ:

Միանդամների գումրը կոչվում է բազմանդամ օրինակ՝ 3ax²y³-4x²+10 5y³-3x²y
2. Ի՞նչ ենք հասկանաում  կատարյալ տեսքի բազմանդամ ասելով:

Կատչյալ տեսքի բազմանդամի մեջ բոլոր միանդամները կատարյալ են, և չկան նման անդամներ։
3.Ի՞նչ ենք հասկանաում  բազմանդամի աստիճան ասելով:

Բազմանդամի աստիճանը նրա մեջ մտնող բոլոր միանդամներից ամենամեծ աստճան ունեցող միանդամի աստիճանն է։
4.Գրեք բազմանդամի օրինակներ /հինգ հատ/, այնուհետև բերեք կատարյալ տեսքի:

3xy-2a²+5ab²+7a²=3xy+5ab²+5a²

6ay²+4xb²-3x+7a-5xbb=6ay²-xb²+7a-3x

8b²+5bb+3xy=3xy+13b²

2xy-3a²b+5ba²=2xy+2a²b

4c²d-2ba²+5c²d=-2ba²+9c²d
5. Գրեք բազմանդամի երկու օրինակ, այնուհետև նշեք բազմանդամի անդամները:

2xy²+5ab³ 2xy²,5ab³

7ab²+2xy-12x, 7ab²,
6.Գրեք բազմանդամի օրինակներ, նշեք բազմանդամի աստիճանը:

4xy+2ab²-7, 3աստիճան

5ab-3xy³+2cd, 4աստիճան

7.Գրեք հինգ հատ այնպիսի բազմանդամների օրինակներ,  որոնք ներառում են նման միանդամներ, այնուհետև կատարեք նման անդամների միացում:

4ad-3a²b+2ad-5a²b=6ad-8a²b

2xy²+3cd-5xy²-7cd+6pk=-3xy²-4cd+6pk²

5cd+8ad-3xy³+6ad+9xy³=14ad+6xy³+5cd

7ax+5bc²-9ax+8bc²=-2ax+13bc²

6xy²+3ab-2xy²+8ab=4xy²+11ab

8.Աշխատանք դասագրքից՝ համար 70, 71

70.ա)3abc-7abc=-4abc

բ)9a³b²-9a³b²=0a³b²=0

գ)5a-6a=-1a=-a

դ)7a-a=_6a

7a-a=+6a

71.ա)18a²b-4a²b+6a²b=20a²b

բ)6a⁸b²+7a⁸b²+(-2)a⁸b²=+11a⁸b²

գ)4b³c^{4 +8b3}c⁴ -14b³c⁴ =-10b³c⁴+8b³c⁴=-2b³c⁴

դ)Oc²e⁵+4c²e⁵=-12c²e⁵

ե)2,1a²e-1,6a²e=2,a²e

զ)6,46a⁴k+23,14a⁴k-8,6a⁴k=8,6a⁴k-8-6a⁴k=0

ը)է) 5,18a²p³ + 3,22a²p³ – 2,4a²p³ = 6a²p³
ը) 7,14ax²+4,36ax²-12,8ax² = -1,3ax²

(քանի որ mskh.am-ը դեռ անհասանելի է, կարող եք գրքի էլ.տարբերակը ներբեռնել այս էջից ):

Երբ բորբոսը հայտնվում է, անհրաժեշտ են որոշակի պայմաններ: Վատ օդափոխվող սենյակ: Նման վայրերում մարդկանց բնակության միջավայրում խոնավությունն ու ջերմությունը բավական է, որպեսզի բորբոսն իրեն լիարժեք բնակիչ զգա: Տարածքների ամենատարածված օրինակները, որտեղ կարող է բորբոս առաջանալ. նկուղներ և կիսանկուղային հարկեր: Այն կաճի և կզարգացնի քարե բետոնե աղյուսով կղմինդր փայտի սոսինձ, նույնիսկ ապակի և պլաստմասսա շինարարության ոլորտում, հատուկ ուշադրություն է դարձվում բետոնե աղյուսների և փայտի պաշտպանությանը, քանի որ այդ նյութերն առավել հաճախ օգտագործվում են շինարարության, կաղապարի մեջ: սպորները շատ լուրջ վտանգ են ներկայացնում այն ​​մարդու համար, ով անընդհատ օդում է և մտնում է թուլացած իմունային համակարգ ունեցող մարդկանց օրգանիզմ, ես դա արտահայտում եմ կենսական օրգաններում, թոքերում, մարսողական օրգաններում, լյարդում, այստեղ. այն հիվանդությունների կարճ ցուցակն է, որոնք կապված են բորբոսի, քթի, միջին ականջի բորբոքման, բրոնխիտի, ռինիտի, բրոնխիալ ասթմայի հետ, անոթային խանգարումներ միկոտոքսիկոզ Բոլոր թվարկված հիվանդությունները քրոնիկ են և դժվարություններ են առաջացնում և ներգրավվածություն բորբոսի դեմ պայքարում, մարդկությունը հանդես է եկել հատուկ հակասեպտիկ ձևակերպումներով, որոնց հիմնական խնդիրն է ոչնչացնել բորբոսն ու սնկերը տուժած մակերեսների վրա և կանխել դրանց նորից հայտնվելը, ինչպես նաև հակասեպտիկ ձևակերպումներ. օգտագործվում է որպես պրոֆիլակտիկ միջոց փայտի և բետոնե մակերեսների վրա սնկերի առաջացման դեմ:

Բանավոր հարցում
Թեմա՝ Կից և հակադիր անկյուններ:
Առաջադրանքներ
Աշխատանք դասագրքից, համարներ՝50, 56, 57, 58:

50.

56.78-18=60^

60:2=30^

30+18=48^

57.

155-15=140

140:2=70

70+15=85

58.

1+3=4

108:4=27
27×3=81

Պարապմունք 12

1. Ո՞ր անկյուններն են հավասար և ի՞նչու:

2.Քանի՞ անկյուն ես տեսնում գծագրում, նշիր անունները, նշիր մոտավոր աստիճանային չափը,  ըստ քեզ ո՞րն է դրանցից ամենամեծը:

 HAC=70^, DAC =45^, HAD=25^

3.Տրված է 4սմ երկարությամբ  AB հատվածը:  M կետը այն բաժանել է երկու հավասար մասերի: Ի՞նչ կետ է M կետը AB հատվածի համար, գտիր MB հատվածի երկարությունը:

M կետը միջնակետն է: MB=2սմ-ի

4.CB ճառագայթը  DCA անկյունը բաժանել է հավասար մասերի, հետևաբար այն <DCA -ի —————————–է:

CB ճառագայթը  DCA DCA անկյան կիսորդն է։ 

Ինչի՞ է հավասար <DCA-ն։

DCA-ն =60^
5.Տրված հատվածի երկարությունը  արտահայտել սանտիմետրով.
ա) 5դմ 7սմ =57սմ
բ) 15մ 2դմ=1520 սմ
գ)  3կմ 600մ=3600մ

6. A, B, C Կկետերը գտնվում են մի ուղղի վրա։
Համեմատել հատվածները, որոնց երկարություններն են՝
AB=250մմ  BC=27սմ։
Գտիր AC hատվածի երկարությունը։
Տարբերակ 1

AB=250մմ  

BC=270մմ 

AC= 270+250=520 

AB<BC 

AC>AB 

AC>BC

Տարբերակ 2

AC= 270-250=20 մմ

AB=250մմ  

BC=270մմ 

7. Նկարիր կից և հակադիր անկյուններ, նշիր յուրաքանչյուրի համար  հատկությունը:

8.Քանի՞ չփռված անկյուն է առաջանում 2 ուղիղների հատումից;

9.Ինչպսի՞ անկյուններ են պատկերված նկարում.

75^ սուր անկյուն 105^բութ անկյուն <ABC+,<CBD=180^

Կից անկյուններ են․

10.Գտնել բոլոր անհայտ անկյունները, տես նկարը։

CEB=140

CEA=BED=40

1.ՏրդատIII-ը 287-330թթ երկրի հզորացման համար վարում էր ակտիվ արտաքին քաղաքականություն Պարսից Սասանյան արքայատոհմի և հռոմեական Դիոկղետանոս կայսեր հետ։Մձբինի 40-ամյա հաշտության պայմանագրի կնքումից հետո Մեծ Հայքի թագավորությունը կրկին իր արժանավոր տեղը գրավեց առաջավոր Ասիայում տրդատ մեծը իր թագավորության օրոք գերիշխանություն հաստռատեց Վիրքում և Աղվանքում Հայոց թագավորության իշխանությունը տարածվեց կովկասյան լեռներ Քրինեությունը ընդուվեց որպես պետական կրոն (301-թ) թագավորը, նախարարները և եկեղեցին համերաշխ։

2.Քրիստոնեական եկեղեցու խռովությունները կանխելուլ համար Հռոմի Կոստանդիանոս կայսրը 325-թ մայիսի 20-ին Նիկիա քաղաքում հրավիրեցին առաջին տիեզերական ժողովը որտեղ ընդունվեց Հավաո հանագնակը որը մինչև այժմ գործում է և ընթերցվում է պատարաքի ժամանակ ժողովին մասնակցելու հրավեր էր ստացել Գրիգոր Լուսվորիչը սակայն իր փոխարեն ուղարկեց իր որդուն Արիստակես Եպիսկոպոսին։

3․Գրիգորիս Եպիսկոպոսը Գրիգոր Լուսավորիչի թոռն էր։Գրիգորիս Եպիսկոպոսը քրիստոնեություն էր տարածում Կասպից ծովի շրջանում և սպանվել էր Սանեսան թագավորի հրամանով ։

4.Խոսրով III-րդ(Կոտակը )թագավորել է(330-338-թթ) Կոտակ մականունը ստացել է կարճահասակության պատճառով:Նա հիմնադրեց Դվին անունով մի նոր քաղաք և այնտեղ տեղափոխեց արքունիքը մայարքաղաք Արտաշատը հեռու էր ընկած նրա հրամանով։ Տնկվեցին նոր անտառներ արհեստական և հիմնվեց Խոսրովի անտառը որը մինչև այժմ կա և արգելանոց է դարձել

5.Խոսրով կոտակի ժամանակ 335-թ Կասպից ծովի առափնյա շրջաններում բնակվող մազքութական ցեղերը անցնելով Կուր գետը հասան Այրարատ և գրավեցին Վաղարշապատը։ Հայոց բանակը անցնելով հակահարձակման ազատագրեցին Վաղրշապատը և Օշականի ճակատամարտում ջաղջախեցին մասքութական բանակը և սպանվեց Սանեսան թագավորը։

Նատրիումի քլորիդ (NaCl) կամ կերակրի աղ, նատրիումի և քլորի իոնիկ միացություն է NaCl քիմիական բանաձևով, որը ներկայացնում է նատրիումի և քլորիդի իոնների 1։ 1 հարաբերակցությունը։ 22,99 և 35,45 գ/մոլ համապատասխանաբար մոլային զանգվածներով, 100 գ NaCl-ը պարունակում է 39,34 գ Na և 60,66 գ Cl:

Ֆիզիկական հատկություններ-

Նատրիումի քլորիդի եռաչափ մոդելը։ 

Նատրիումի քլորիդը անգույն բյուրեղային նյութ է՝ աղի համով։ Մանր ջարդված վիճակում ունի սպիտակ գույն։

Բնության մեջ գտնվելը և ստացում`

Նատրիումի քլորիդը լուծված վիճակում գտնվում է ծովերի և օվկիանոսների ջրերում։ Ծովի ջուրը պարունակում է մինչև 3% նատրիումի քլորիդ։ Ծովի ջուրը գոլորշիացնելիս նրա մեջ լուծված աղերը նստում են։ Դրանից ծովափնյա վայրերում օգտվում են նատրիումի քլորիդ արդյունահանելու համար։

Իսրայելի և Հորդանանի գոլորշիացման աղային ավազանները Մեռյալ ծովի հարավային մասում:

Աղակույտեր Բոլիվիայում

Տարածված է նաև նատրիումի քլորիդի ստացումը աղի լճերից, օրինակ՝ Բասկունչակ և Էլտոն լճերից։ Մի ժամանակ դրանք եղել են ծովածոցեր։ Անջատվելով ծովերից, ծովերը փոխարկվում են լճերի։ Աղի լճերը չորանում էին և նրանցում բյուրեղային ձևով նստում էր նատրիումի քլորիդը։ Այսպիսի աղը կոչվում է ինքնանիստ աղ։ Վերջնականապես չորացած աղի լճերից տեղերում առաջացել են քարաղի հանքեր։

Կիրառում`

Նատրիումի քլորիդն անհրաժեշտ է մարդու օրգանիզմին․ դրա համար էլ այդ աղը պատկանում է առաջին անհրաժեշտության նյութերի թվին։ Շատ նոսր լուծույթի ձևով կերակրի աղը կիրառվում է նաև բժշկության մեջ (ֆիզիոլոգիական լուծույթ)։

Նատրիումի քլորիդը կիրառվում է պահածոներ պատրաստելիս, այսինքն՝ սնունդը փչանալուց պաշտպանելու համար։ Աղ դրված միսը, ձուկը, բանջարեղենը ավելի երկար են պահվում, քան թարմ վիճակում, որովհետև բարձր կոնցենտրացիաների դեպքում աղը սպանում է փտեցնող միկրոօրգանիզմները։

Մեծ քանակությամբ կերակրի աղ օգտագործվում է նաև քիմիական արդյունաբերության մեջ կծու նատրոն, մետաղական նատրոն, սոդա և նատրիումի այլ միացություններ, ինչպես և քլոր և նրա բազմազան միացություններ ստանալու համար։

Արդյունահանված աղի մոտ 51%-ը օգտագործվում է ցուրտ երկրներում ձմեռները փողոցների սառույցը հալեցնելու նպատակով։ Փողոցների սառույցը հալեցնելու համար ավելի գերադասելի է օգտագործել կալցիումի քլորիդ, քանզի այն ջրի հետ լուծվելիս էներգիա է անջատում՝ այդպիսով տաքացնելով մոտակա սառույցը և ձյունը։ Այն նաև իջեցնում է հալման ջերմաստիճանը։ Նատրիումի քլորիդը նույնպես իջեցնում է հալման ջերմաստիճանը, սակայն լուծվելիս ջերմություն չի արձակում։ Սակայն նատրիումի քլորիդն ավելի մատչելի է, և պաշարելու կամ օգտագործելու հատուկ պայմաններ չի պահանջում, ի տարբերությւն կալցիումի քլորիդի։ Մագնեզիումի քլորիդը նույնպես հաճախ օգտագործվում է այդ նպատակների համար։

Աղը ուղղակիորեն կամ անուղղակիորեն օգտագործվում է բազմաթիվ քիմիական նյութերի արտադրության մեջ, որոնք սպառում են աշխարհի արտադրության մեծ մասը։

Կոշտ ջուրը պարունակում է կալցիում և մագնեզիում իոններ, որոնք խանգարում են օճառի գործողությանը և նպաստում են կենցաղային և արդյունաբերական սարքավորումների և խողովակների մեջ ալկալային հանքային պաշարների մասշտաբի ստեղծմանը։

Շատ միկրոօրգանիզմներ չեն կարող ապրել աղի միջավայրում. Ջուրը դուրս է բերվում իրենց բջիջներից `օսմոզով։ Այդ պատճառով աղը օգտագործվում է որոշ սննդամթերքների, ինչպիսիք են խոզապուխտը, ձուկը կամ կաղամբը պահելու համար։

Աղը ավելացվում է սննդի մեջ, կամ սննդի արտադրողի կամ սպառողի կողմից, որպես հոտավետության միջոց, կոնսերվանտ, հավելանյութ և գույների մշակող:Սննդի արդյունաբերության մեջ աղի սպառումը բաժանվում է սպառման նվազման կարգով, սննդի վերամշակման այլ այլ ապրանքների, մսի տուփերի, պահածոյացման, հացաթխման, կաթնամթերքի և հացահատիկային արտադրատեսակների արտադրանքների մեջ։

Կաթնամթերքի շատ արդյունաբերություններում պանիրին ավելացվում է աղ, որպես գույնի, ֆերմենտացման և հյուսվածքների վերահսկման միջոց։

Կաթնամթերքի ենթահամակարգը ներառում է այնպիսի ընկերություններ, որոնք արտադրում են սերուցքային կարագ, խտացրած և եփած կաթ, սառեցված աղանդեր, պաղպաղակ, բնական և վերամշակված պանիր և մասնագիտացված կաթնամթերք։

Նատրիումի քլորիդը օգտագործվում է անասնաբուժական բժշկության մեջ `որպես էմիսիա առաջացնող միջոց։ Այն հանդես է գալիս որպես տաք հագեցած լուծույթ։

Առնվազն միջնադարից ի վեր մարդիկ օգտագործում են աղը որպես մաքրող միջոց, որը քսում է կենցաղային մակերեսներին։

Արտադրությունը`

Աղը ներկայումս զանգվածային արտադրվում է ծովային ջրի կամ աղի ջրազերծումից `ջրաղացանցի ջրհորներից և աղի լճերից։ Քարի աղի արդյունահանումը նույնպես հիմնական աղբյուր է։ Չինաստանը աշխարհում աղի հիմնական մատակարարն է։ 2017 թվականին համաշխարհային արտադրությունը գնահատվել է 280 միլիոն տոննա, իսկ հնգյակի արտադրողներն (միլիոն տոննայով) են Չինաստանը (68.0), ԱՄՆ-ը (43.0), Հնդկաստանը (26.0), Գերմանիան (13.0) և Կանադան (13.0): Աղը նաև կալիումի արդյունահանման հետևանք է։

Չնայած այն հեշտությամբ ձևավորվում է իր բաղադրիչ տարրերի նատրիումի և քլորի համադրությամբ՝

2Na_(s) + Cl_2(g) → 2NaCl _(s)

այրվող ռեակցիայի մեջ, որը արտազատում է մոտ 411 կիլոջուլ էներգիա միացության մեկ մոլի համար։

Ուժային բազային նատրիումի հիդրօքսիդի և ուժեղ թթվային հիդրոքլորի թթու չեզոքացումը նաև ձևավորում է նատրիումի քլորիդի լուծույթներ ՝ հակադարձելով էլեկտրոլիզի էներգիայի կլանման գործընթացը, որը և նատրիումի հիդրօքսիդը և հիդրոքլորաթթունը դարձնում է ավելի թանկ։