Պատմություն

1.ՏրդատIII-ը 287-330թթ երկրի հզորացման համար վարում էր ակտիվ արտաքին քաղաքականություն Պարսից Սասանյան արքայատոհմի և հռոմեական Դիոկղետանոս կայսեր հետ։Մձբինի 40-ամյա հաշտության պայմանագրի կնքումից հետո Մեծ Հայքի թագավորությունը կրկին իր արժանավոր տեղը գրավեց առաջավոր Ասիայում տրդատ մեծը իր թագավորության օրոք գերիշխանություն հաստռատեց Վիրքում և Աղվանքում Հայոց թագավորության իշխանությունը տարածվեց կովկասյան լեռներ Քրինեությունը ընդուվեց որպես պետական կրոն (301-թ) թագավորը, նախարարները և եկեղեցին համերաշխ։

2.Քրիստոնեական եկեղեցու խռովությունները կանխելուլ համար Հռոմի Կոստանդիանոս կայսրը 325-թ մայիսի 20-ին Նիկիա քաղաքում հրավիրեցին առաջին տիեզերական ժողովը որտեղ ընդունվեց Հավաո հանագնակը որը մինչև այժմ գործում է և ընթերցվում է պատարաքի ժամանակ ժողովին մասնակցելու հրավեր էր ստացել Գրիգոր Լուսվորիչը սակայն իր փոխարեն ուղարկեց իր որդուն Արիստակես Եպիսկոպոսին։

3․Գրիգորիս Եպիսկոպոսը Գրիգոր Լուսավորիչի թոռն էր։Գրիգորիս Եպիսկոպոսը քրիստոնեություն էր տարածում Կասպից ծովի շրջանում և սպանվել էր Սանեսան թագավորի հրամանով ։

4.Խոսրով III-րդ(Կոտակը )թագավորել է(330-338-թթ) Կոտակ մականունը ստացել է կարճահասակության պատճառով:Նա հիմնադրեց Դվին անունով մի նոր քաղաք և այնտեղ տեղափոխեց արքունիքը մայարքաղաք Արտաշատը հեռու էր ընկած նրա հրամանով։ Տնկվեցին նոր անտառներ արհեստական և հիմնվեց Խոսրովի անտառը որը մինչև այժմ կա և արգելանոց է դարձել

5.Խոսրով կոտակի ժամանակ 335-թ Կասպից ծովի առափնյա շրջաններում բնակվող մազքութական ցեղերը անցնելով Կուր գետը հասան Այրարատ և գրավեցին Վաղարշապատը։ Հայոց բանակը անցնելով հակահարձակման ազատագրեցին Վաղրշապատը և Օշականի ճակատամարտում ջաղջախեցին մասքութական բանակը և սպանվեց Սանեսան թագավորը։