Day: December 14, 2022

Հայ ժողովուրդն իր պատմության մեջ ունեցել է երեք Նոր տարի` Կաղանդ, Նավասարդ և Ամանոր անուններով: Դեռևս վաղնջական ժամանակներում հայերը նոր տարին ազդարարել են մարտի 21-ին` գարնանային գիշերահավասարի օրը, որը նաև բնության զարթոնքի խորհրդանիշն էր: Բոլոր գավառներում Կաղանդը նշվում էր մեծ տոնախմբությամբ, տաճարներում տոնական ծեսեր էին կատարվում, որոնք ուղեկցվում էին աստվածներին զոհեր մատուցելով:Հայոց երկրորդ նոր տարին նշվում էր Նավասարդի 1-ին,( այսինքն` օգոստոսի 11-ին)` այն օրը, երբ հայոց հիմնադիր Հայկ Նահապետը հաղթեց Տիտանյան Բելին: Այն 12-րդ դարում ընդունել է տոմորագետ Հովհաննես Սարկավագը։ Հայկական ավանդական Ամանորը յոթօրյա բացօթյա տոնակատարությամբ նշվել է Նմատ լեռան ստորոտում՝ արքունիքի, աշխարհազորի ներկայությամբ։

Աշխարհի տարբեր ժողովուրդներ տարբեր ամիսներ էին համարում նոր տարվա սկիզբ, ուստի այս բազմազանությունը երկրների տնտեսական և մշակութային փոխհարաբերություններում առաջացնում էր որոշ դժվարություններ: 18-րդ դարում Սիմեոն Երևանցի կաթողիկոսն անցկացրեց տոմարագիտական ռեֆորմ, որի համաձայն հայերն Ամանորը սկսեցին նշել հունվարի մեկին:
Ժամանակը զորեղ է ժողովուրդների կենցաղը և սովորությունները փոխելու գործում: Այսպես` այսօր ամանորյա սեղանը գցվում է շքեղություն խորհրդանշելու համար, իսկ ահա հին Հայաստանում արգելվում էր սեղանին ամեն տեսակ մսեղեն դնել, քանի որ
Նավասարդը ոչ թե ուտիս, այլ պաս օր է: Ավանդական ուտեստները պատրաստվում էին հատիկեղենից` լոբուց( որի պատիճը խորհրդանշում էր ընտանիքի ամրությունը, իսկ հատիկը` ընտանիքի սաղմը), ոսպից, չրերից, ընկույզներից և այլն: Սեղանի զարդը համարվում էր Տարի հացը, որի մեջ պատրաստելու ընթացքում դրվում էր գուշակության դրամը` դովլաթը: Հացը բաժանվում էր 12 հավասար մասերի, և ընտանիքի այն անդամին, ում բաժին էր ընկնում դովլաթը, Նոր տարում հաջողություններ էին սպասվում:
Կլաուսին: Բայց մեր նախնիները նույնպես ունեցել են ձմեռային հրաշագործ, ում անվանում էին Մեծ պապուկ կամ Կաղանդ պապա: Նա առնչվում էր կաթողիկոս Սահակ Պարթևի անվան հետ, ով, համաձայն ավանդության, հայտնվում էր գավազանով և ոչխարի մորթուց պատրաստված քուրքով:
Մերօրյա տոնածառը կապում են գերմանական Ռեֆորմացիայի առաջնորդ Մարտին Լյութերի անվան հետ: Մի գիշեր հոգնած տուն գնալիս Լյութերը նստում է ճամփեզրին` մի փոքր հանգստանալու: Ճանապարհը զարդարված է լինում եղևնիներով, որոնց ճյուղերի արանքից առկայծում են փայլուն աստղերը: Տպավորված նրանց գեղեցկությամբ` Մարտին Լյութերը իր տանը զարդարում է առաջին եղևնին: Հայ իրականության մեջ տոնածառ, որպես այդպիսին, չի եղել, սակայն դեռևս հնուց հայերն ունեցել են ծառերի պաշտամունք և տոնածառին փոխարինել են ձիթենու ճյուղերը: Նրանցից ամենահաստը Նոր տարվա գիշերը խրել են մեծ հացի մեջ և զարդարել ընկուզեղենով, ցորենի հասկերով, լոբիով, զանազան մրգերով, հատկապես խնձորներով, որոնք պտղաբերություն էին խորհրդանշում, նաև չարխափաններով ու մարդակերպ կամ կենդանակերպ թխվածքներով: Տանտերը Կաղանդի ծառը տարել է եկեղեցի և քահանայի օրհնությունը ստանալուց հետո վերադարձրել տուն:
Տարվա գաղափարը առաջին անգամ ծագել է Եգիպտոսում` կապվելով Նեղոս գետի վարարման հետ։ Վերջինս համընկնում էր Սիրիուս աստղի երևալուն։ Եվ ահա այդ աստղի ու Նեղոսի վարարման միջև ընկած ժամանակաշրջանն էլ կոչեցին տարի։

Հայկական Նոր տարու ավանդույթները
Հին ժամանակներում, երբ Սանտա Կլաուսն ու Ձմեռ պապը դեռեւս Հայաստան չէին հասել, մեր նախնիները Նոր տարվա տոնը մեր պես չէին նշում։ Սակայն, «օտար» ձմեռային հրաշագործների բացակայության պատճառով Հայաստանում ամենեւին էլ տխուր չի եղել։ Նոր տարվա հայկական անվանումն ինքնին՝ Ամանորը, շատ գեղեցիկ մի առասպել ունի։
Հին առասպելի համաձայն հենց հունվարին է բնության աստված Ամատուրը սեր խոստովանել իր ապագա կնոջը՝ Ամանորին, ում պատվին էլ նոր տարվա տոնն անուն է ստացել։ Հետաքրքիր է, որ խոստովանության հետ մեկտեղ Ամատուրն իր սիրելիին խնձոր է նվիրել։ Եւ, ըստ ավանդույթի, ամանորյա գիշերը մարդիկ ներում էին միմյանց բոլոր վիրավորանքներն ու խնձոր էին նվիրում։ Հին հայերը երբեք տոնածառը փայլազարդերով չեն զարդարել։
Ընդունված է եղել կլոր գաթա թխել, որի կենտրոնում զեյթունի ճյուղ էին ամրացնում ու վրան չրեր ու ընկույզ էին կախում։ Հետո, երբ ճյուղից կախված հյուրասիրությունները վերջանում էին, ընտանիքի յուրաքանչյուր անդամ դրա վրա իր մազն էր կապում ու ճյուղը նետում էին թոնիրը, որպես ընտանիքի բոլոր անդամների երկարակեցության երաշխիք։ Իսկ փայլերով զարդարված տոնածառի փոխարեն հայուհիները չորացած խոտերից ու բույսերից ավանդական ծառ էին սարքում։
Մեր նախնիները նոր տարվա գիշերը սիրում էին իմանալ, թե ինչպիսին կլինի եկող տարին։ Այդպիսի «գուշակությունների» համար հարցի օբյեկտի ձեւով հատուկ բլիթներ էին թխվում. եթե հերաքրքրում էր ֆինանսական հարցը, ապա բլիթը թխում էին քսակի տեսքով, եթե տնային կենդանու առողջության մասին՝ կովի տեսքով եւ այլն։ Եթե խմորը բարձրանում էր, նշանակում է տվյալ հարցում հաջողություն էր սպասվում։ Եևս մեկ հետաքրքիր հայկական սովորույթ էր սկսվում հունվարի մեկի գիշերը։ Տանտերը անտառից կոճղ էր բեերում տուն, եւ մինչեւ Սուրբ ծննունդ տուն եկած յուրաքանչյուր հյուրը կոճղից կարող էր մի կտոր պոկել, այն գցել կրակի մեջ ու երազանք պահել։

1. Աշխարհի մեծաքանակ ժողովուրդներից չեն.
1) չինացիները և բրազիլացիները
2) հինդուստանցիները և բենգալացիները
3) հայերը և վրացիները
4) ճապոնացիները և մեքսիկացիները

2. Աշխարհի առավել խիտ բնակեցված տարածաշրջաններից չէ.
1) Արևելյան Աֆրիկան
2) Արևելյան Ասիան
3) Հարավային Ասիան
4) Արևմտյան Եվրոպա

3. Բնակչության առավել համաչափ տեղաբաշխում է նկատվում.
1) Ավստրալիայում և Չինաստանում
2) Մոլդովայում և Դանիայում 3) Ռուսաստանում և Կանադայում 4) Բրազիլիայում և Եգիպտոսում

4. Ո՞ր պնդումն է սխալ.
1) Լեռնահանքային արդյունաբերության և էքստենսիվ գյուղատնտեսության տա-
րածման շրջաններում բնակչության խտությունը փոքր է:
2) Քաղաքակրթության հնագույն օջախներն ավելի խիտ են բնակեցված:
3) Որոշ տարածքներում բնակչության մեծ խտությունը կարող է պայմանավոր-
ված լինել բնակչության բարձր բնական աճով և ներգաղթով:
4) Լեռնային շրջաններն աչքի են ընկնում բնակչության խտության բարձր ցու-
ցանիշով:

5. Ո՞րն է ճիշտ բնութագրում «ժողովրդագրական ճգնաժամը».
1) բնակչության թվի աճը մահացության կրճատման հետևանքով
2) բնակչության թվի կայուն նվազումը նեղացված վերարտադրության պայման-
ներում
3) բնակչության թվի կայուն աճը ընդլայնված վերարտադրության պայմաններում
4) բնակչության թվի կայունացումը պարզ վերարտադրության պայմաններում

6. Բնակչության տարիքային կառուցվածքում երեխաների բաժինն ամենամեծն է.
1) Եվրոպայում 3) Հյուսիսային Ամերիկայում
2) Ավստրալիայում 4) Աֆրիկայում

7. Բնակչության աշխատունակ մասը, աշխատող մեծահասակներն ու երեխաները, որոնք իրենց ֆիզիկական կարողություններով, գիտելիքներով և փորձով կարող են աշխատել տնտեսության որևէ բնագավառում, կոչվում է.
1) ժողովուրդ
2) ռասա
3) աշխատանքային ռեսուրս
4) տնտեսապես ակտիվ բնակչություն

8. Զարգացած երկրներում ոչ արտադրական ոլորտում աշխատողների մեծ բաժինը պայմանավորված չէ.
1) արտադրական ոլորտում աշխատանքի բարձր արտադրողականությամբ
2) բնակչության բարձր կենսամակարդակով
3) արտադրական ոլորտի ճյուղերի ավտոմատացմամբ և մեքենայացմամբ
4) արտադրական ոլորտում աշխատատեղերի պակասով

9. «Ժողովուրդ — ռասա» զույգերից ընտրել սխալը.
1) պարսիկներ — եվրոպեոիդ 3) շվեդներ — եվրոպեոիդ
2) արաբներ — նեգրոիդ 4) սենեգալցիներ — նեգրոիդ

10. Աշխարհի բոլոր երկրների ազգային տնտեսությունների և դրանց տնտեսական փոխադարձ կապերի ամբողջությունը կոչվում է.
1) տնտեսության ճյուղ
2) աշխատանքի հասարակական բաժանում
3) համաշխարհային տնտեսություն
4) աշխատանքի միջազգային բաժանում

11. Համաշխարհային տնտեսության ձևավորման նախադրյալ է.
1) ջերմային տրանսպորտը 3) բնական ռեսուրսները
2) աշխատուժը 4) աշխարհագրական դիրքը

12. Տնտեսության զարգացման հետարդյունաբերական փուլ թևակոխած երկրներ են.
1) Թուրքիան և Իրանը 3) Ֆրանսիան և Մեծ Բրիտանիան
2) Ալժիրը և ՀԱՀ–ը 4) Հնդկաստանը և Չինաստանը

13. Ո՞ր երկրները զարգացման ագրարային փուլում չեն.
1) Աֆղանստանը և Բանգլադեշը 3) Սոմալին և Եթովպիան
2) Բրազիլիան և Իրանը 4) Չադը և Եմենը

14. Նշել բնական պայմանների և բնական ռեսուրսների 5 ական օրինակ։

16. Ի՞նչ նշանակություն ունի հողային և ջրային ռեսուրսները։

Հողային ռեսուրսը մեզ հարկավոր է որպեսզի