Ապրիլի 24 – ին 5.1 դասարանը ճամփորդեց Ֆիոլետովո գյուղ։ Առաջին կանգառը Հրազդանն էր, որտեղ գտնվում էր Ծովինարի կամ Աղբյուրակի ջրամբարը ։ Մեր երկրորդ կանգառը եղավ Դդմաշեն գյուղի Սուրբ Թադևոս եկեղեցում, որտեղ մենք երգեցինք հոգևոր երգեր մի քանի աղգիկների հետ ։ Նրանց տվացինք ուսումնական ժամերգության թերթիկներ, նրանք սկսեցին մեզ հետ հավասար երգել։ Եկեղեցին շատ մեծ էր և առաստաղը շատ բարձր էր, որը վերանորոգել էին մի քանի տարի առաջ, երբ եկեղեցուց դուրս եկանք նստեցինք լանջին և սկեցինք նախաճաշել ։ Նախաճաշելուց հետո շարժվեցինք Սեվանա լիճ հավաքեցինք խխունջներ և նկարվեցինք, ջուրը շատ սառն էր և հաճելի։ Հետո արդեն շարժվեցինք Ֆիոլետովո՝ մոլոկանների գյուղ։
Այնտեղ կար դպրոց, որում սովորում էին 173 աշակերտ, ծանոթացանք այնտեղի երեխաների հետ երգեցինք բակում, խաղացինք աքլորակռիվ և այլ խաղեր, հետո մտանք դպրոց և տեսանք այնտեղի դասարանները, որտեղ կային լայն գրատախտակներ, որոնց վրա մենք նկարեցինք և գնացինք տնօրենի սենյակ։ Հետո այնտեղի երեխաները գնացին տուն, իսկ մենք մնացինք և սկսեցինք խաղալ, արեցինք պիկնիկ և տղաները պատրաստվում էին ֆուտբոլի մրցույթի ։ հետո մտանք ուսուցչանոց և բոլոր աղջիկներին նվիրեցին ծաղիկներ և թեյ, որը ուրցով էր ու շատ համեղ։ Երբ արդեն օրը մթնում էր մենք գնացինք գյուղով շրջելու ։ Շատ լավ օր ունեցանք ինձ շատ դուր եկավ այս ճամփորդությունը ։
Արհեստական լիճը ստեղծվել է դեռևս մ.թ.ա. 8-րդ դարում, Արգիշտի Ա-ի օրոք։ Լճում կա հուշաքար, որտեղ նշված է, որ շուրջ 3 հազարամյակ, առաջ Արգիշտի թագավորը կառուցել է այս լիճը և կոչել Արգիշտի ծով։ Նա այն կառուցել է Էրեբունի բերդաքաղաքը Հրազդան գետից հոսող և այստեղ կուտակվող ջրով ապահովելու համար։ 1578թվականին լիճը վերանորոգվում է Երևանի կառավարիչ Մեհմեդ Թոխմախ խանի կողմից և անվանում Թոխմախի լիճ։ Լճի հատակը և եզրերը բետոնապատվել են։ Ստեղծվել է գեղեցիկ այգի։ Խորհրդային ժամանակաշրջանում լիճը անվանվեց կոմունիստական կուսակցության երիտասարդական թևի պատվին Կոմերիտմիության լիճ, 2000 թվականից՝ Վարդավառի լիճ։
Մենք ուրբաթ օրը գնացին Չարենցի տուն -թանգարան ընկեր Արմինեի և ընկեր Սոնայի հետ։
Ծանոթացանք Չարենցի կենսագրությանը։ Երբ մտանք թանգարան, գնացինք և մտանք մի փոքրիկ
տարածք, որտեղ փակցված էին տարբեր նկարներ Չարենցի կյանքից, թե որտեղ է նա սովորել, ինչով է զբաղվել։Տեսանք կարպետներ, որոնք ժամանակին վաճառում էր նրա հայրը։ Նաև տեսանք շրջանակների մեջ իր կանանց նկարները։ Երբ մոտեցանք Արփենիկին, տեսանք նրա հմայիչ արձանը։ Մեզ ուղեկղցող էքսկուսավարն ասաց, որ Չարենցը շատ է տանջվել իր կնոջ մահից հետո, քանի որ նա շատ էր սիրում Արփենիկին։ Երբ Արփենիկը մահացավ ,նա շատ վատ երազներ էր տեսնում վախենում էր քնել միայնակ։ Չարենցը խնդրեց մեկին, իր կնոջ ձեռքը և դեմքը պատրաստել գիպսից: Իմացանք, որ Չարենչը դռնից այն կողմ գոռում էր, որովհետև նրա կնոջ դագաղը բացել էին և սկսել էին կրնօրինակել նրա ձեռքն ու դեմքը։
Նա իր առաջին կնոջ մահից հետո սկսեց վառել նրա իրերը և ասաց՝ ոչ ոք արժանի չէ իմ կնոջ իրերին։ Այդ դեքից հետո նա հայտնվեց բանտում։ Ասում են, որ նրան բանտում տանջել են չեն տվել դեղերը, և Չարենցը մահացել է հենց բանտում։ Այդ պատմությունը լսելուց հետո մենք գնացինք նրա տուն, որը գտնվում էր հենց թանգարանում։ Բարձրացանք աստիճաններով և կանգնեցինք այն մանրահատակին, որը պատրաստելու ընթացքում Չարենցը օգնել է բանվորներին։ Հետո մտանք նրա աշխատասնյակ, որտեղ դրված էին բաժակներ և գինի․ ասացին որ Չարենցը շատ էր սիրում հյուրասիրել իր հյուրերին գինով։ Տեսանք նրա սեղանը, գրքերը, պահարանը ։ Մտանք նրանց սենյակ և տեսանք երկու մահճակալ, որոնց վրա քնել էին նա և իր կինը։ Տեսանք ծխնելույզ, կարպետ, և մի չոր փայտից պատրաստած քառակուսաձև իր, որի վրա գորգ կար։
Շատ լավ ժամակ անցկացրեցինք։ Հուսով եմ էլի ճամփորդություններ կունենանք։
Շաբաթ օրը մեք դասարանով և ընկեր Սոնայի, ընկեր Սեդայի, և պարոն Տիգրանյանի հետ գանցինք Աշնակ, Թալին ևԴաշտադեմ։ Աշնակում կային շատ սասունցիներ։Երբ մտանք գյուղ այնտեղ մեզ դիմավորեցին դպրոցի 6-րդ դասարանի խմբերից մեկը։ Մեզ շատ սրտաբաց ձևով դիմավորեց այդ դպրոցի տնօրենը։ Մտանք դպրոց և մեզ ասացին, որ դպրոցը անվանակոչվել էԳևորք Չաուշի պատվին։ Այստեղ, սովորության համաձայն,երգեցինք և պարեցինք, միմյանց սովորեցրինք մեր իմացած պարերը։ Ժամանակ անցկացրինք նաև հրաձգությամբ զբաղվելով՝ թղթեր վերցրինք, ամեն մեկս գրեցինք մեր անունները, ամրացրեցինք հատուկ նախատեսված տեղում և սկսեցինք կրակել։ Այնուհետև գնացինք Գևորգ Չաուշի տուն տուն-թանգարան, որտեղ տեսանք շատ հետաքրքիր և հին նակրներ, արձանիկներ, քաջ ֆիդայիների նկարներ։ Տեսանք, թե որտեղ էր թաղված թանգարանի ստեղծողը։ Մենք գանցինք մի տատիկի տուն, որտեղ մենք ավելի ու ավելի զարմացանք՝ տեսնելով փայտե մանրակրկիտ աշխատանքներ։ Մեզ այնտեղ հյուրասիրեցին խնձոր, չիր ու կոնֆետ։ Ուսուցիչներին հյուրասիրեցին սուրճ, և տնական քաշած օղի։ Տատիկին տվեցի մի քանի հարցեր, որի ընթացքում ես նայև տեսագրում էի քանի որ շատ ապշեցի այդ ասխատանքները տեսնելուց։ Ինձ տատիկը ասաց, որ փայտյա աշխատանքները կատարում է իր ամուսինը, իսկ ինքը զբաղվում է դիզայնով, և քարերով դեկորացիաներ է պատրաստում ։ (Ստորև ներկայացված են այդ աշխատանքներից մի քանիսը)։ Հետո մենք գնացինք մի ուրիշ տատիկի և պապիկի տուն։ Մտանք մի սենյակ, որտեղ կային հարյուր հիսունից ավելի աշխատանքներ, բայց այդ աշխատանքները ոչ թե նրանք էին պատրաաստել այլ ծառի արմատի տակից հանում էին արմատը մշակում և դնում այդ սենիակում։ Նաև գնացինք Դաշտադեմ և մտանք տարբեր թունելներ, որտեղով մենք անցանք շատ դժվարությամբ որովհետև շատ մութ և քարքարոտ էր այդ տարածքը։ Բայց ասեմ, որ շատ հավես և հետաքրքիր ժամանակ անցկացրեցինք։ Հուսով եմ՝ հետագայում էլի կունենանք ճամփորդություններ։
Մարզի տարածքում են գտնվում Արփի լիճ-ջրամբարը, Ախուրյանի ջրամբարի հայկական հատվածը և Մանթաշի ջրամբարը։ Շիրակի մարզի կենտրոնական և հարավային հատվածում տարածվում է Շիրակի դաշտը, իսկ հյուսիսային շրջանում՝ Աշոցքի սարահարթը, միաժամանակ Շիրակի մարզում են տարածվում Փամբակի, Բազումի լեռնաշղթաների, Եղնախաղի, Ջավախքի, Արագածի լեռնազանգվածների մի մասը։
Մարզի տարածքում են գտնվում Արփի լիճ-ջրամբարը, Ախուրյանի ջրամբարի հայկական հատվածը և Մանթաշի ջրամբարը։ Շիրակի մարզի կենտրոնական և հարավային հատվածում տարածվում է Շիրակի դաշտը, իսկ հյուսիսային շրջանում՝ Աշոցքի սարահարթը, միաժամանակ Շիրակի մարզում են տարածվում Փամբակի, Բազումի լեռնաշղթաների, Եղնախաղի, Ջավախքի, Արագածի լեռնազանգվածների մի մասը։
Մարզը ռելիեֆի առումով կարելի է բաժանել երկու մասի։ Հրաբխային, որն ընդգրկում է Ջավախք-Աշոցքի տարածաշրջանը, իր մեջ ընդգրկելով Ջավախքի և Եղնախաղի լեռնավահանները, Չլդրի լեռները և Աշոցքի սարավանդը։ Մյուս մասը կարելի է համարել ծալքաբեկորավոր, որն իր մեջ է ներառում Շիրակի ծալքաբեկորավոր լեռնաշղթան ու Շիրակի դաշտը։ Եռանդուն տեկտոնական շարժումները ուղեկցվել են բուռն հրաբխականությամբ, որն ընդգրկել է մարզի ամբողջ տարածքը` սկսած Եղնախաղից, Աշոցքից մինչև Արագած:
Մարզը հայտնի է տուֆի, պեմզայի, կրաքարի հանքերով։ Շիրակի մարզն իր անունը ստացել է պատմական Հայաստանի Այրարատ աշխարհի Շիրակ գավառից, որն ավելի ընդարձակ տարածություն էր գրավում:Շիրակի բնակչության թիվը և ազգային կազմը մեծ փոփոխություններ են կրել հատկապես վերջին հարյուրամյակներում:յդուհանդերձ քաղաքը զարգանում էր: 1980-ական թվականների վերջին նրա բնակչությունը հասել էր 230 հազարի:
Թալին, քաղաք Հայաստանի Արագածոտնի մարզում։ Երևան քաղաքից 68 կիլոմետր հեռավորության վրա։ Քաղաքային համայնք Թալինի տարածաշրջանում։ Նախկինում եղել է Թալինի շրջանի վարչական կենտրոնը։ Նախկինում ունեցել է Թալինա, Թալին Մեծ, Թալին Վերին, Թալնո ոտն, Հայի Թալին, Տալին անվանումները։ Թալին է վերանվանվել 1978 թվականին։ 1964 թվականից դարձել է քաղաքատիպ ավան, իսկ 1995 թվականի վարչատարածքային ռեֆորմից հետո դարձել է քաղաք։Թալին քաղաքի քաղաքապետ դարձավ Գուրգեն Գրիգորյանը աշխատելով մինչև 2002 թվականը, նրան հաջորդեցին ևս երկու քաղաքապետ։ Երևան քաղաքից գտնվում է 68 կմ հեռավորության վրա, մարզկենտրոնից՝ 48 կմ։ Այստեղով է անցնում Երևան-Գյումրի միջպետական նշանակության ավտոմայրուղին։
Հնում մտել է Այրարատ աշխարհի Արագածոտն գավառի մեջ։ Հնագիտական պեղումներից պարզվում է, որ Թալինը բնակելի է եղել մ.թ.ա. 2-րդ հազարամյակում, իսկ ըստ Թովմա Արծրունու «Պատմության», Թալինը հիմնադրել է Անանիոս Բագրատունի իշխանի կողմից 9-10-րդ դարերում։ Այն Թալինա անունով հիշատակվում է Պտղոմեոսի կողմից՝ 2-րդ դար։
Սկսած 7-րդ դարից հաճախ հիշատակվում է, երբեմն որպես գյուղ, երբեմն էլ որպես ավան կամ քաղաք։ Քաղաքում կառուցված է Սբ. Աստվածածին կամ Փոքր եկեղեցին, որը կառուցվել է 689 թվականին Ներսեհ պատրիկ Կամսարական իշխանի կողմից։ Քաղաքից հարավ գտնվում է միջնադարյան քարավանատունը, բերդը։ Ըստ ուսումնասիրությունների, բերդը կառուցվել է 7-րդ դարում Կամսարական նախարարական տոհմի ներկայացուցիչների կողմից։ Բերդի նշանակությունը մեծ է եղել 16-րդ դարից սկսած, երբ թուրք-պարսկական պատերազմների ժամանակ այն արևմուտքից պաշտպանել է Երևանի մատույցները։ Թալինի մասին կան տարբեր ավանդություններ։ Օրինակ մի Թալին անունով աղջկա մասին։ Ասում են եղել է մի Թալին անունով աղջիկ, որը եղել է արքայադուստր։ Նա սիրել է մի գյուղացի տղայի։ Նրա հայրը ուզում էր, որ իր արքայադուստր աղջիկը ամուսնանա մի արքայազնի հետ։ Հայրը աղջկան ամուսնացնում է արքայազնի հետ։ Աղջիկը չի ներում հոր արարքը և իրեն ժայռից գցում է ցած։
Վաղ միջնադարյան հայկական ճարտարապետության եզակի հուշարձաններից է: Գտնվում է Թալին քաղաքի հյուսիսային մասում: Համալիրը բաղկացած է Կաթողիկե և բազիլիկ եկեղեցիներից, պալատական կառույցից և գերեզմանոցից:
Կաթողիկե եկեղեցի (կամ Թալինի մեծ տաճար): Կառուցումը վերագրվում է Կամսարական իշխաններին: Տաճարի մասին պատմական, վիմագրական տեղեկություններ չեն պահպանվել: Ըստ ճարտարապետական առանձնահատկությունների վերլուծության, Կաթողիկեն թվագրվում է VII դ.: Ունի հինգ մուտք՝ մեկը արևմուտքից, երկուական՝ հյուսիսից և հարավից: Կառուցված է սև և կարմիր սրբատաշ տուֆ քարով: Կաթողիկեն առանձնանում է իր արտաքին հարուստ դեկորատիվ հարդարանքով՝ լուսամուտների քանդակազարդ պսակներով, քիվերով, արևմտյան ճակատի ինքնատիպ լուծումով: Տաճարի ներսում պահպանվել են որմնանկարչության մնացորդներ, որոնց պատվիրատուն Մովսես Եկեղեցապանն է, ինչի մասին վկայում է եկեղեցու ներսում պահպանված արձանագրությունը:
Հայդուկի հագուստը Հայդուկները հագնում էին լայն տաբատներ ու գույնզգույն բաճկոններ՝ կարմիր ու դեղին նախշերով։ Գոտիներին ամրացնում էին կաշվից քառակապ փամփշտակալներ, որոնք ծածկում էին անթև աբաներով։ Հայդուկներն իրենց գլուխները ծածկում էին արախչիով կամ գդակով՝ մուգ կարմրավուն տուշիներով ելերած։ Մեջքներին կապում էին պայուսակ և մի պարան ծառերը մագլցելու համար։ Հայդուկը գերեզման չուներ։ Նրա բաղձանքն էր՝ եթե մեռնել, միայն կռվում, թշնամու գնդակից։
Հայդուկի էությունը Հայդուկը հարստություն և ունեցվածք ոչ միայն չուներ, այլև ունենալու իրավունք էլ չուներ։ Նրա կյանքը նվիրաբերված էր հայրենիքի ազատությանը և պատկանում էր միայն հայրենիքին։ Հայդուկն անընդհատ շարժման մեջ էր։ Դեռ լույսը չբացված, նա հեռանում էր, և ոչ ոք չպետք է իմանար, թե որ ուղղությամբ և ուր է գնում։ Նրա բնակատեղին քարայրն էր, ձնե տնակը, լեռներն ու կիրճերը, իսկ գյուղերում անասնագոմի կամ մարագի մութ անկյունը։ Գիշերը հայդուկի սեփականությունն էր, գիշերը հայդուկն էր դրության տերը, իսկ ցերեկը նրա գլխավոր հոգսը թաքնվելն ու չնկատվելն էր։ Նա տեղափոխվում, տեղից տեղ էր անցնում գիշերը, հույսը դնելով մթության վրա։ Գնում էր սարերով, կիրճերով ու ծերպերով, որպեսզի մարդու չհանդիպեր, իսկ երբ լույսը բացվում էր, մտնում էր թաքստոց։ Հայդուկը մահվան դեմ չէր մաքառում։ Նրա կռիվը թշնամու, իր հայրենիքը զավթել ցանկացողների դեմ էր։ Նրա օրերն անցնում էին ձյան ու բքի մեջ, անձրևի ու կարկուտի տակ։ Պետք էր միշտ ուշադիր լինել, որ եթե թշնամի հանդիպեր, նրա առաջինը հայդուկը կրակեր ու խուճապի մատներ։ Յուրաքանչյուր հայդուկ պետք է կարողանար կռվել ու հաղթել 10-20 թշնամու։ Եթե ռազմական գործողությունների կարիք չկար, հայդուկների մի մասին թույլատրում էին գնալ իրենց գյուղերը, կազմակերպել պաշտպանական ջոկատներ։
Հայ հայդուկներ Հայդուկային շարժումը մեծ տարածում էր գտել նաև Արևմտյան և Արևելյան Հայաստաններում 19-րդ դարից սկսած։ Հայ հայդուկների շարքում կարևոր է նշել Արաբոյին, Աղբյուր Սերոբին, Անդրանիկին, Դժոխք Հրայրին, Գալեին, Մախլուտոյին, Գևորգ Չաուշին։ Հարյուրավոր հայդուկների շարքում իր պատվավոր տեղն ունի Գևորգ Չավուշը: Նա հին հայդուկներից էր, մարտնչել էր բազմաթիվ խմբերում: Ծնվել է 1870 թվականին Սասունի Փսանաց գավառի Մկթենք գյուղում։ Գևորգը գտնում էր, որ պետք էր դաշնակից լինել քրդերի հետ։ Դրա համար էլ նա մեծ հարգանք է վայելել քրդերի մոտ։ Բացի այդ Չաուշը դաժանաբար պատժում էր այն քրդերին, ովքեր թալանում էին հայ գյուղացու ինչքը։ Եղել է միակ ֆիդային, ով, բոլոր ֆիդայական օրենքներին հակառակ, ամուսնացել է։ Դեռ վաղ տարիներից Գևորգը չի կարողացել անտարբեր լինել հայ ազգի ճակատագրով։ Այդ է վկայում այն, որ 14 տարեկան հասակում Գևորգը տեսնելով թե ինչպես 4-5 քուրդ հայ գյուղացիներին թալանում, քարեր է շպրտում թալանչիների վրա, իսկ հայերին կոչ անում պաշտպանվել։ Ճիշտ է, նրան ոչ ոք չեն արձագանքում, իսկ քրդերն էլ ոտնատակ են տալիս պատանի Գևորգին։ Եղել է Աղբյուր Սերոբի, Անդրանիկի ջոկատներում: Խիզախ էր ինչպես ոչ մեկ: Հայրենիքը սուրբ էրմ բոլոր սրբություններից:
Արագածոտնի մարզը իր անունը ժառանգել է պատմական Այրարատ աշխարհի Արագածոտն գավառի անունից: Մարզի աշխարհագրական դիրքի կարևոր առանձնա-հատկությունն այն է, որ գտնվում է մայրաքաղաք Երևանի և ՀՀ ամենաբարձր լեռնագագաթի` Արագածի միջև:
Բնական պայմանները և հարստությունները
Շատ են սառնորակ աղբյուրները, որոնցից սնվում են գետակները: Մարզի գլխավոր ջրամատակարարը Քասաղ գետն է` Գեղարոտ և Ամբերդ գլխավոր վտակներով: Քասաղի վրա կառուցվել է Ապարանի ջրամբարը: Հայտնի է Մաստարայի սելավային գետակը, որը հաճախ մեծ վնաս է հասցնում ցանքատարածություններին:
Արագածի սարավանդի վրա գտնվում է Քարի լիճը: Բարձրալեռնային մասերում, լեռնամարգագետնային հողերի վրա տարածվում են մերձալպյան և ալպյան մարգագետիններ:
Բնակչությունը
Արագածոտնի մարզի տարածքը Հայաստանի ամենավաղ բնակեցված շրջաններից է: Դրա վկայությունն են տարբեր վայրերում հայտնաբերված քարի ու բրոնզի դարերի նյութական մշակույթի հուշարձանները: Արագածոտնի մարզն աչքի է ընկնում նաև նրանով, որ այդտեղ են հիմնականում կենտրոնացված Հայաստանում բնակվող ազգային փոքրամասնություններից եզդիները: Նրանք բնակվում են ինչպես խառը` հայերի հետ միասին, այնպես էլ առանձին գյուղերով:
Քաղաքները
Մարզի ամենամեծ քաղաքը մարզկենտրոն է` Աշտարակը: Աշտարակը Հայաստանի գեղատեսիլ բնական վայրերից է: Քաղաքն ունի բարենպաստ աշխարհագրական դիրք. գտնվում է Երևանից ընդամենը 20կմ հեռավորության վրա:Արագածոտնի մարզում Աշտարակից բացի կա ևս 2 քաղաղաք` Թալինը և Ապարանը:
* * *
Արագածոտնի մարզում է գտնվում Բյուրականի նշանավոր աստղադիտարանը, որը հիմնադրել և տասնամյակներ անընդմեջ ղեկավարել է աշխարհահռչակ գիտնական, աստղաֆիզիկոս՝ Վիկտոր Համբարձումյանը:
Արագածոտնի քաղաքներ-Ապարան, Աշտարակ, Արտավան, Եղեգիս, Ծաղկաշեն, Իրինդ, Մաստարա, Եգիպատռուշ, Եղեգիս, Բյուրական, Թալին, Կուչակ, Եղնիկ և այլ քաղաքներ, Ակունք,Գառնահովիտ, Արագածոտնի մարզի գյուղեր–
Մենք կիրակի օրը գնացինք Շիրակի մարզի Ազատան գյուղ։ Այնտեղ մեզ դիմավորեցին կիրակնօրյա դպրոցի երեխաները։ Ծանոթանք ազատանցի երեխաների հետ։ Ազատանում կար մի եկեղեցի՝ Սուրբ Ստեփանոս եկեղեցին։ Մտանք եկեղեցի և սկսեսցինք երգել շարականներ։ Մեզ եկեղեցում ցույց տվեցին Ազատանի զանգը ։ Իմացանք լեզվակի մասին, որը մի կերպ գտել և բերել էին եկեղեցի՝ որպես զանգի նմուշ։ Երբ դուրս եկան եկեղեցուց, գնացինք և փայտերով կրակ վառեցինք կրակի շուրջ։ Այնքան երգեցինք, մինչև կրակը սկսեց դանդաղ հանգչել։ Մենք սկսեցինք թռնել կրակի վրայով, հետո ընկեր Սոնան մեզ տվեց աղանձ և մենք շաղ տվեցինք աղանձը։ Ավելի ուշ, երբ մեք մտանք իրենց մշակույթի տուն, սկսեցինք մեր բեմադրությունը սզբից։ Մեզ հետ տարել էիմք համեղ կոնֆետներ մրգեր , աղանձ և այլն․․ մեզ այնտեղ նույնպես հյուրասիրեցին։ Ներկայացրինք մեր բեմադրությունը։ Ես նույնպես դեր ունեի՝ Բարեկենդանի իմ դերն էր Ուտիս տատը։ Երբ մենք վերջացրեցինք բեմականացումը, սկսեցինք խաղալ ազգային խաղեր։ Հետո Տեր Մակարը եկավ և մեզ պատմեց՝ ինչ խորհրդանշում արևը։
Այսքանով ավարտվեց մեր ճամփորդական օրը՝ հագեցած դրական էմոցիաներով ու արկածներով։
Մենք հինգշաբթի օրը հանդիպեցինք ազգությամբ հայ բայց արմատներով եզդի որը մեր հայոց պատմությունը գիտրեր անգիր իմ նոր ձեռք բերած գիտելիքները ինձ զարմարեցին քանի որ ես ավելի շատ բան իմացա եզդիների մասին օրինակ՝ եզդին կարող է ամուսնանալ միայն եզդու հետ քնի որ նրանց մոտ ընդունվաց չե եզդիները բաժանվում են 3 մասի՝ շեխ, փիր, մրիդ: Շեխերն ու փիրերը հոգեվորական են իսկ մրիդները սովորական մարդիք։ Եզդիները ծնված օրվանից սովորում են աղոթքնոր նրանք կարող ոն հիշե տասը հազար աղոտք հիմա կհարցնեք ինչու նրանք չէին գրում թղէի վրա քանի որ առագ դրան վառել են։ և մինչև հիմա պահօանվել են երկու գիրք որնց անաուներն են Սև մատիան, և Գիրք հայտնություն և դրանք բացում են կնունքների աղոթքներ ժամանակ ։
Ալվինա Խարազյան 